Czasem czytamy czy słyszymy w różnych wypowiedziach publicznych, że efekt cieplarniany to skutek działalności człowieka. Nieprawda! To proces całkowicie naturalny, korzystny i bardzo potrzebny, bez niego – powtórzmy - nie byłoby życia na Ziemi! A występuje na Ziemi odkąd Ziemia ma taką atmosferę jak obecnie, tzn. skład chemiczny atmosfery jest taki jak obecnie.
Zatem skład atmosfery ulegał zmianie? Tak, podobnie jak wszystkie elementy środowiska przyrodniczego. Początkowo, około 4,6 mld lat temu, atmosfera Ziemi składała się z wodoru i helu. Potem wybuchy wulkanów dostarczyły do atmosfery parę wodną, dwutlenek węgla i azot. Wraz z ochładzaniem się Ziemi, pojawiła się w atmosferze para wodna, co zapoczątkowało tworzenie się obiegu wody, para wodna zaczęła się skraplać, powstawały chmury, opady atmosferyczne, a dzięki temu – rzeki i jeziora, morza i oceany, ok. 3,6 mld lat temu. Dwutlenek węgla dobrze rozpuszcza się w wodzie i dlatego gdy pojawiły się wody powierzchniowe – zaczęło go ubywać w atmosferze. Z tego powodu zaczął wzrastać procentowy udział azotu w składzie powietrza. Około 2-3 mld lat temu proces fotodysocjacji wody doprowadził do pojawienia się w powietrzu tlenu, potem na Ziemi pojawiły się rośliny i inne organizmy, i obecna zawartość tlenu została osiągnięta około 400 mln lat temu (Meteorologia i klimatologia, 2005).
Nie znaczy to jednak, że od tamtego czasu skład atmosfery był niezmienny. Piąty Raport IPCC z 2013 r. (Climate Change 2013) prezentuje wyniki badań paleoklimatycznych, opartych na analizie rdzeni lodowych, pozyskanych w rejonach okołobiegunowych. Zawartość CO2, CH4 i N2O w atmosferze zmierzona w 2011 r. była wyższa niż kiedykolwiek wcześniej w ciągu ostatnich 800 000 lat (ryc. 9).
Ryc. 9. Zmiany zawartości CO2 w atmosferze, odchylenia temperatury powierzchni morza w strefie tropikalnej i temperatury powierzchni Antarktyki od wartości obecnej w okresie ostatnich 800 000 lat
Źródło: Climate Change 2013
http://www.climatechange2013.org/images/uploads/WGIAR5_WGI-12Doc2b_FinalDraft_Chapter05.pdf
We wcześniejszych okresach geologicznych, zdarzały się jednak wyższe zawartości CO2. W pliocenie (3,3-3,0 mln lat temu), zawartość CO2 prawdopodobnie wahała się w zakresie 350-450 ppm, a średnia temperatura Ziemi była prawdopodobnie wyższa o 2-3,5ºC w porównaniu z temperaturą notowaną w czasach historycznych, w epoce przedindustrialnej, czyli przed rozpoczęciem współczesnego ocieplenia. We wczesnym eocenie (52-48 mln lat temu) zawartość CO2 prawdopodobnie przekraczała 1000 ppm, a średnia globalna temperatura Ziemi była prawdopodobnie wyższa o 9-14ºC w porównaniu z temperaturą notowaną w epoce przedindustrialnej.