Dlaczego susza jest ważnym problemem w krajach śródziemnomorskich?

Zmienne opady

Klimat śródziemnomorski, z gorącymi i suchymi latami oraz zimnymi i wilgotnymi zimami, należy do najbardziej zmiennych na świecie. Powtarzające się susze często oddziałują na całe państwa przez wiele lat i wywołują poważne problemy społeczne.

Zwykle opady koncentrują się w okresie od października do marca (na terenach południowych, np. w Algierii i Maroko) lub do kwietnia (regiony północne jak np. Portugalia, Włochy). Średnia temperatura w tym regionie spada w miarę wzrostu wysokości n.p.m. i szerokości geograficznej. Pogoda cechuje się znaczną zmiennością w ciągu roku. Opady letnie (czerwiec, lipiec i sierpień) nie przekraczają 100 mm na całym obszarze z wyjątkiem terenów położonych na pn.-zach. (Północna Hiszpania i Portugalia). Pora sucha również wykazuje dużą zmienność.

Zasoby wody dostępne w danej porze roku muszą być odpowiednio dopasowane do potrzeb. Podczas okresów suszy brak dostępności wody prowadzi do konfliktów pomiędzy jej użytkownikami i to często na skalę międzynarodową.

1. Diagramy klimatyczne dla Leridy i Almerii. W nawiasie obok nazwy: wartości średnie roczne.
Źródło: CEDEX
Objaśnienia: month - miesiąc, precipitation - opad atmosferyczny (w mm), solar radiation - natężenie promieniowania słonecznego, temperature - temperatura

Ryciny pokazują przebieg opadów, temperatury i promieniowania słonecznego w dwóch różnych regionach Hiszpanii.

Lerida jest położona w regionie o tej samej nazwie, w pn.-wsch. części kraju i cechuje się dużymi różnicami w wartościach temperatury latem i zimą oraz dość równomiernym rozkładem opadów, które wzrastają wiosną i jesienią, minimum zaś osiągają latem.

Almeria jest miastem położonym w regionie o tej samej nazwie, ok. 500 km na południe od Leridy. Wykres pokazuje jak bardzo różnią się te dwa regiony pod względem ilości i przebiegu opadów oraz temperatury. Sumy opadów w Almerii są bardzo niskie, zwłaszcza latem gdy są bliskie zera, temperatura zaś odznacza się mniejszą amplitudą roczną niż w Leridzie.

Rolnictwo

Rolnictwo w regionie śródziemnomorskim jest zarówno głównym sposobem użytkowania terenu (ponad 50% całej powierzchni obszaru), jak i zasadniczym konsumentem wody. Odpowiada za ponad 80% ogólnego zapotrzebowania na wodę w pd. części regionu (państwa afrykańskie) oraz ponad 60% w krajach europejskich. Niekorzystne efekty susz są postrzegane jako zjawiska powiązane z działalnością rolniczą.

Susza wpływa na produkcję żywności i zabezpieczenie jej zapasów. Społeczeństwa śródziemnomorskie uprawiają ziemię od tysięcy lat i rolnicy dobrze wiedzą jak bardzo negatywne są skutki suszy. Nawadnianie pól bardzo się rozpowszechniło w tym regionie, aby sprostać wzrastającemu zapotrzebowaniu na żywność, ale w czasie suszy prowadzi to do pogłębienia jej skutków. W regionie śródziemnomorskim poświęca się coraz więcej uwagi związkom pomiędzy dostępnością wody a produkcją żywności, gdyż eksperci prognozują coraz większe problemy z dostępem do wody.

2. Wykorzystanie wody w różnych sektorach gospodarki w Hiszpanii (górny rysunek) i Norwegii (dolny rysunek).
Źródło: AQUASTAT, FAO
Objaśnienia: total: całkowite zużycie wody w ciągu roku (km³/rok), industrial - zużycie wody w przemyśle, domestic - zużycie wody w gospodarce komunalnej, agriculture - zużycie wody w rolnictwie

Ryc. 2 pokazuje odmienny bilans zużycia wody w dwóch krajach europejskich, jednym z Europy Północnej, drugim zaś z basenu Morza Śródziemnego.

Kraje takie jak Hiszpania wykorzystują większość wody dla celów rolniczych, podczas gdy w Norwegii głównym sektorem inwestycji wodnych jest przemysł. Warto wspomnieć także, że ilość wody używanej w Hiszpanii jest około osiemnastokrotnie większa niż w Norwegii.

3. Użytkowanie wody w Norwegii i Hiszpanii
Źródło: AQUASTAT, FAO
Objaśnienia: water resources - zasoby wodne, water use - zużycie wody, Spain - Hiszpania, Norway - Norwegia, renewable water resources - odnawialne zasoby wodne, total water use - całkowite zużycie wody w ciągu roku, km³/year - km³/rok

Kwestie społeczne i polityczne

W rejonie Morza Śródziemnego klimat jest głównym składnikiem zasobów naturalnych i ważnym elementem zrównoważonego rozwoju. Woda jest głównym zasobem nie tylko społeczno-gospodarczym, ale także kulturowym. Dlatego też wszelkie debaty polityczne związane z wodą były i będą bardzo ożywione.

Dziś znane są skuteczne środki radzenia sobie z brakiem wody, ale wprowadzenie ich w życie napotyka na liczne przeszkody, gdyż dotyczy wielu grup społecznych, o czasem sprzecznych interesach, ponadto brak jest odpowiednich mechanizmów służących szerokiej dyskusji społecznej nad nowymi decyzjami władz. Jakiekolwiek próby poprawy współpracy pomiędzy naukowcami a grupami decyzyjnymi będą z wielką korzyścią dla przyszłości gospodarki wodnej w regionie.

Skutki społeczne niedoboru wody w rejonie Morza Śródziemnego stale wzrastają i będą ulegać nasileniu ze względu na różnorodność użytkowników i ich potrzeb. Ponadto pewne bariery kulturowe są przeszkodą we wprowadzeniu limitów użytkowania wody.

O tej stronie:

Autorzy:
Marta Moneo and Ana Iglesias- Universidad Politécnica de Madrid - Hiszpania
1. Recenzent: Alex de Sherbinin - CIESIN, Columbia University - USA
2. Recenzent: Lily Parshall - Goddard Institute for space studies, Columbia University - USA
Konsultacja dydaktyczna: Emilio Sternfeld - Colegio Virgen de Mirasierra - Hiszpania
ostatnia aktualizacja: 12/05/2004
Tłumaczenie na język polski: Mgr Sebastian Wypych, Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Last modified: Thursday, 15 March 2018, 2:35 PM