Jagiellonian University Without Borders

Kursy w języku polskim

Choroby cywilizacyjne. Wysiłek fizyczny w profilaktyce

Meteorologiczne podstawy planowania wycieczki, wypoczynku, rekreacji i sportu w terenie

W trakcie kursu poznasz odpowiedzi na pytania:
Jak korzystać z prognoz pogody?
Jak analizować mapy synoptyczne?
Jak interpretować prognostyki?
Jak unikać zagrożeń pogodowych?

Nasz klimat: Powietrze, Lód, Woda, Skały, Ziemia, Życie
Jak oddziaływują na siebie? W jaki sposób się nakładają? Jakich odkryć dokonali naukowcy podczas ostatnich 30 lat i czym zajmują się obecnie? Te i wiele innych, stale uaktualnianych, informacji znajdziesz na tych stronach.
Aby poznać i zrozumieć klimat ...
Otwórz Encyklopedię Klimatologiczną

Encyklopedia składa się z 10 działów tematycznych. Każdy dział jest podzielony na 6-8 pakietów edukacyjnych, opracowanych osobno dla poziomu gimnazjum (podstawy) i liceum (więcej). Pakiet edukacyjny zawiera określona liczbę 2-4 tekstów naukowych oraz 2-3 ćwiczeń.

Pogoda i klimat. Różnorodność jednorodności.

Zapraszamy Państwa w wirtualną podróż w obszar atmosfery otaczającej Ziemię.

Atmosfera to powietrze, czyli ten element środowiska geograficznego, z którym mamy do czynienia w każdym momencie naszego życia, poprzez oddychanie. Ale atmosfera to także procesy fizyczne i chemiczne zachodzące w powietrzu nas otaczającym i zmieniające jego parametry, które także mają istotny wpływ na nasze życie, samopoczucie, a nawet zdrowie.

Autorzy: Dr hab. Anita Bokwa, Dr hab. Dorota Matuszko, Dr hab. Zuzanna Bielec-Bąkowska, Mgr Adam Michniewski, Mgr Grzegorz Mikutel, Eliza Wojtasik
Opracowanie graficzne, zdjęcia, animacje, wideo, kodowanie: Wojciech Pudło
Rysunki: Wojciech Pudło, Justyna Czajowska
Udostępniono: 2015
Język: Polski

Sprawdź swoją wiedzę!
Zachęcamy do sprawdzenia swojej wiedzy geograficznej o województwie małopolskim poprzez udział w interaktywnym quizie. Wiedza geograficzna pozwala zrozumieć wiele zjawisk i procesów przyrodniczych, społecznych i gospodarczych, jakie mają miejsce wokół nas i wpływają także na nasze życie. Wiele zjawisk o charakterze globalnym przybiera różne formy w poszczególnych regionach, dlatego znajomość środowiska geograficznego regionu w którym się mieszka jest niezwykle ważna dla prawidłowego ich zrozumienia.

Pytania do konkursu zostały opracowane przez członków krakowskiego oddziału PTG oraz grupę studentów Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego w składzie: Barbara Pawlikowska, Kamil Mróz, Mateusz Leśniowski oraz Jakub Gwarda, w ramach kursu „Wolontariat” realizowanego na studiach dziennych, kierunek geografia, pod kierunkiem dr hab. A. Bokwy.

Udostępniono: 2020
Język: Polski

Bezpieczne korzystanie ze stron WWW

Prawo autorskie

Ochrona wizerunku

Projekt archeologiczny

Sand Canyon Castle Rock

Zwiastun materiałów edukacyjnych z projektu archeologicznego Sand Canyon Castle Rock edycji 2017.

Od XIX wieku, a szczególnie w wieku XX, następował silny rozwój ośrodków miejskich. Nagromadzenie na ograniczonej przestrzeni dużej ilości budynków wpływa modyfikująco na różne elementy klimatu, m.in. takie jak: temperaturę powietrza, czy wiatr. Zarazem wiele czynników naturalnych wpływa na klimat miasta. Są to np.: szerokość geograficzna, ukształtowanie i pokrycie terenu, obecność zbiorników wodnych.

Na klimat miasta wpływają także inne elementy, związane z działalnością człowieka. Należą do nich przede wszystkim dwie dziedziny gospodarki: przemysł i transport. Obie charakteryzują się dużą koncentracją w obszarach miejskich i dostarczają do powietrza atmosferycznego duże ilości różnego rodzaju zanieczyszczeń. Efektem zanieczyszczenia powietrza jest występowanie m.in. niekorzystnych dla środowiska przyrodniczego, gospodarki, jak i szkodliwych dla zdrowia człowieka zjawisk, takich jak smog, czy kwaśne deszcze. Na Ziemi istnieje wiele obszarów szczególnie zagrożonych występowaniem dużego zanieczyszczenia powietrza. Przykładem może być obszar tzw. Czarnego Trójkąta, znajdujący się na pograniczu Polski, Czech i Niemiec.

Autorzy:
Pawel Jezioro, Anita Bokwa - Uniwersytet Jagielloński - Kraków
Współpraca: Lilianna Skublicka, Grzegorz Wawrejko
1. Recenzent: Prof. Barbara Obrebska-Starkel - Uniwersytet Jagielloński - Kraków - 2003-06-20
2. Recenzent: Dr. Marek Nowosad - Uniwersytet Marii Curie-Sklodowskiej - Lublin - 2003-06-16
3. Recenzent: Prof. Howard Bridgman - University of Newcastle - Newcastle / Australia - 2003-10-01
Konsultacja dydaktyczna: Michael Seesing - University of Duisburg - Duisburg / Niemcy - 2003-07-16
Redakcja: Paulina Murzyn, Wojciech Pudło

Udostępniono: 2018
Język: Polski

Miasto wpływa modyfikująco na stosunki klimatyczne poprzez gęstość i charakter zabudowy oraz strukturę wykorzystywanych materiałów budowlanych. Przejawia się to przede wszystkim w zmianie bilansu promieniowania słonecznego, bilansu cieplnego oraz bilansu wodnego miasta. Naukowcy od wielu lat zajmują się też bioklimatem miasta - czyli wpływem różnego rodzaju bodźców, charakterystycznych dla klimatu miasta na organizmy żywe, w tym na człowieka.

Duże znaczenie dla stanu środowiska przyrodniczego i zdrowia człowieka ma zanieczyszczenie powietrza w obszarach miejskich. Energetyka, różne rodzaje przemysłu, jak też różne rodzaje środków transportu dostarczają odmiennych zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego. Na przykład, kwaśne deszcze, wywołane dostarczaniem do atmosfery dużych ilości tlenków siarki i tlenków azotu powodują nie tylko degradację gleby, zakwaszanie zbiorników wodnych, ale również straty gospodarcze w postaci szybkiej korozji elementów metalowych oraz niszczenie substancji budynków, szczególnie marmuru. Od kilkudziesięciu lat dąży się do zredukowania ilości zanieczyszczeń dostarczanych do atmosfery. W regionach zagrożonych dużymi stężeniami zanieczyszczeń wprowadza się monitoring powietrza atmosferycznego. Podejmowane są też liczne inicjatywy międzynarodowe, w postaci umów i traktatów.

Autorzy:
Pawel Jezioro, Anita Bokwa - Uniwersytet Jagielloński - Kraków
Współpraca: Grzegorz Wawrejko
1. Recenzent: Prof. Barbara Obrebska-Starkel - Uniwersytet Jagielloński - Kraków
2. Recenzent: Dr. Marek Nowosad - Uniwersytet Marii Curie-Sklodowskiej - Lublin
Redakcja: Paulina Murzyn, Wojciech Pudło

Udostępniono: 2018
Język: Polski

Oceany odgrywają niezwykle ważną rolę w kształtowaniu klimatu Ziemi poprzez transport ciepła z obszarów okołorównikowych do okołobiegunowych. Gdyby nie oceany to większość obszaru Ziemi nie nadawałaby się do zamieszkania przez ludzi, byłoby zbyt zimno. Morza i oceany są ponadto ważnym źródłem pożywienia i energii, zarówno nieodnawialnej (ropa i gaz), jak też odnawialnej (wiatr i falowanie morskie). Obszary nadbrzeżne są szczególnie ważne dla ludzi gdyż ponad 60% ludności świata żyje na terenach położonych do 100 km od brzegu morza.

W tej części Encyklopedii zobaczymy jak oceany przenoszą ciepło na Ziemi, oraz jak specjalne własności wody pomagają regulować klimat Ziemi. Zapoznamy się z najważniejszymi organizmami żyjącymi w oceanach, z fitoplanktonem, i zobaczymy jak się rozwijają i skąd czerpią pożywienie. Przekonamy się także jak te jednokomórkowe morskie rośliny wpływaja na klimat poprzez pochłanianie dwutlenku węgla i wydalanie do powietrza gazów, które pomagają w tworzeniu się chmur.

Autorzy:
Autor: Lucinda Spokes - Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich - Wielka Brytania
Tłumaczenie na język polski: Mgr Sebastian Wypych, Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Redakcja: Damian Banaś, Wojciech Pudło

Udostępniono: 2018
Język: Polski

W tej części Encyklopedii zapoznamy się z prognozami wpływu globalnego ocieplenia na zmiany poziomu morza i cyrkulacji oceanicznej, oraz jak to może wpłynąć na klimat Ziemi w przyszłości. Przyjrzymy się także Oscylacji Północnego Atlantyku, która jest naturalnym zjawiskiem klimatycznym i kształtuje temperaturę i opady w czasie zimy w Europie.

Dowiemy się dlaczego wielkie obszary oceanów mają wiele składników odżywczych, a mimo to rozwój fitoplanktonu jest niewielki, skoncentrujemy się na znaczeniu żelaza jako mikroelementu. Na koniec zobaczymy jak gazy wydzielane prezez fitoplankton dostają się do atmosfery i zapoznamy sie z klimatycznymi sprzężeniami zwrotnymi.

Autorzy:
Autor: Lucinda Spokes - Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich - Wielka Brytania
Recenzent: Prof. Grant Bigg - Department of Geography, University of Sheffield, Sheffield - Wielka Brytania
Tłumaczenie na język polski: dr Agnieszka Wypych, Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Redakcja: Damian Banaś, Wojciech Pudło

Udostępniono: 2018
Język: Polski

Naszą planetę otacza cienka warstwa powietrza. Staje się ona coraz rzadsza wraz ze wzrostem wysokości ponad powierzchnią Ziemi. Nazywamy ją atmosferą. Słowo to ma greckie korzenie; "atmos" znaczy w tym języku gaz lub opary, zaś "sphaira" to sfera, warstwa.

Skład powietrza, którym oddychamy oraz jego własności są istotne nie tylko dla życia roślin, zwierząt i ludzi. Mają także wpływ na klimat Ziemi. Patrząc w górę w pogodny dzień widzimy jedynie niebieskie niebo. Gdybyśmy jednak zaczęli mierzyć temperaturę to okazałoby się, że ona aż do wysokości 100 km raz wzrasta a raz spada. Możemy więc stwierdzić, że istnieje kilka niewidocznych warstw atmosfery. Najniższa z nich to ta, w której żyjemy, i w której zachodzą procesy pogodowe. Rozciąga się ona od powierzchni Ziemi do wysokości około 8 km na biegunach i około 15 km nad równikiem. Nazywa się troposfera. To słowo także pochodzi z greki, "tropo" oznacza coś zmieniającego się.

W troposferze temperatura spada wraz ze wzrostem wysokości. Ta tendencja ulega zmianie na górnej granicy troposfery nazywanej tropopauzą. Teksty tworzące to pole tematyczne objaśniają cechy, skład i procesy chemiczne zachodzące w troposferze.

Autorzy:
Autor: dr Elmar Uherek - Max Planck Institute for Chemistry, Moguncja, Niemcy
Tłumaczenie na język polski: dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Redakcja: Damian Banaś, Wojciech Pudło

Udostępniono: 2018
Język: Polski

Mówiąc o reakcjach chemicznych najczęściej mamy na myśli wielkie fabryki i procesy przemysłowe bądź doświadczenia laboratoryjne. Tymczasem w każdym litrze powietrza, którym oddychamy, w każdej sekundzie, zachodzi wiele procesów chemicznych. Większość z nich to utlenianie lub reakcje wywołane przez światło słoneczne.

Procesy chemiczne i fizyczne zachodzą nieustannie tak w powietrzu, jak też w chmurach. Spróbuj wyobrazić sobie atmosferę jako wielką fabrykę chemiczną, ciągle wytwarzającą nowe cząsteczki i niszczącą stare, tak w miastach, jak też w terenach pozamiejskich.

Teksty w tej części encyklopedii zaprezentują najważniejsze związki utleniające, jak ozon, OH i rodniki azotanowe, oraz reakcje chemiczne, w których biorą one udział. Dowiemy się jaką rolę odgrywa w tym światło, a także jakie rodzaje energii są przenoszone w powietrzu i dokąd ta energia wędruje. Gazy cieplarniane zostaną omówione bardziej szczegółowo. Przedstawimy też reakcje chemiczne z udziałem ozonu zachodzące w troposferze, oraz jak działalność ludzka wpływa na własności chemiczne troposfery.

Autorzy:
Autor: dr Elmar Uherek - Max Planck Institute for Chemistry, Moguncja, Niemcy
Recenzent: Dr. Mark Lawrence, Max Planck Institute for Chemistry, Mainz
Tłumaczenie na język polski: dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Redakcja: Damian Banaś, Wojciech Pudło

Udostępniono: 2018
Język: Polski

Gazy cieplarniane emitowane przez samochody, samoloty, fabryki i elektrownie zmieniają klimat Ziemi i mają udział w globalnym ociepleniu.

Ciągle nie wiemy jak bardzo nasz klimat jest wrażliwy na wpływy antropogeniczne, ale wiemy, że wymienione wyżej rodzaje naszej działalności podwyższają temperaturę na Ziemi. W tej części Encyklopedii dowiesz się jak ludzie wpływaja na klimat Ziemi, jak klimat może się zmienić w przyszłości i jakie to będzie mieć konsekwencje dla życia ludzi, zwierząt i roślin. Dowiesz się także co my sami możemy zrobić aby opóźnić lub powstrzymać zmiany klimatu.

Autorzy:
Camilla Schreiner - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norwegia
1. Recenzent: Andreas Tjernshaugen - CICERO - Norwegia - 2004-01-20
2. Recenzent: Knut Alfsen - Statistics Norway - Norwegia - 2003-09-12
Konsultacja dydaktyczna: Nina Arnesen - Marienlyst school in Oslo - Norwegia - 2004-03-10
Tłumaczenie na język polski: Mgr Sebastian Wypych, Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Redakcja: Damian Banaś, Wojciech Pudło

Udostępniono: 2018
Język: Polski

W tej części znajdziesz poszerzone informacje o zagadnieniach omówionych na poziomie podstawowym.

Pogoda to chwilowy stan atmosfery, lub też następujące po sobie stany atmosfery w pewnym czasie. Jak wiemy, pogoda w określonym miejscu i czasie może zostać opisana za pomocą wielu elementów, charakteryzujących stan fizyczny powietrza. Są to między innymi: temperatura, ciśnienie, wilgotność i ruch powietrza.

Autorzy:
Vera Schlanger - Hungarian Meteorological Service, Budapeszt, Węgry
Recenzent naukowy: Dr Ildikó Dobi Wantuch / Dr Elena Kalmár - Hungarian Meteorological Service, Budapeszt, Węgry
Tłumaczenie na język polski: Mgr Paweł Jezioro, Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Redakcja: Paulina Szewczyk, Wojciech Pudło

Udostępniono: 2018
Język: Polski

Autorzy:
Sándor Szalai - Hungarian Meteorological Service, Budapeszt, Węgry
Recenzenci: Dr Ildikó Dobi Wantuch / Dr Elena Kalmár - Hungarian Meteorological Service, Budapeszt, Węgry
Tłumaczenie na język polski: Mgr Paweł Jezioro, Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Redakcja: Paulina Szewczyk, Wojciech Pudło

Udostępniono: 2018
Język: Polski

Postępująca degradacja gleb, wody i zasobów ekosystemów, wynikająca z nadmiernej eksploatacji sprawia, że odpowiednie zaopatrzenie w żywność ponad 6-miliardowej populacji świata staje się coraz trudniejsze. Ze względu na wzajemne zależności między systemami produkcji żywności na świecie, konsekwencje zmian w światowym wzorcu podaży i popytu żywności mogą dotknąć więcej niż tylko kilka miejsc na Ziemi.

Zmiany klimatyczne w różnych regionach spowodowane globalnym ociepleniem mogą wpływać na produkcję żywności, na występowanie szkodników i chorób roślin uprawnych oraz na koszty produkcji. Należy się spodziewać, że negatywne skutki w znacznie większym stopniu dotkną ubogich niż bogatych.

Autorzy:
Marta Moneo and Ana Iglesias- Universidad Politécnica de Madrid - Hiszpania
1. Recenzent: Alex de Sherbinin - CIESIN, Columbia University - USA
2. Recenzent: Lily Parshall - Goddard Institute for space studies, Columbia University - USA
Konsultacja dydaktyczna: Emilio Sternfeld - Colegio Virgen de Mirasierra - Hiszpania
ostatnia aktualizacja: 12/05/2004
Tłumaczenie na język polski: Mgr Sebastian Wypych, Dr Anita Bokwa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków
Redakcja: Paulina Murzyn, Wojciech Pudło

Udostępniono: 2018
Język: Polski

Klimat i rolnictwo. Poziom zaawansowany.

Postępująca degradacja ziemi, wody i zasobów ekosystemów, wynikająca z nadmiernej eksploatacji, sprawia, że odpowiednie zaopatrzenie w żywność ponad 6-miliardowej populacji świata staje się coraz trudniejsze. Ze względu na wzajemną zależność systemów produkcji żywności na świecie, konsekwencje zmian w światowym wzorcu podaży i popytu mogą dotknąć więcej, niż tylko kilka miejsc na Ziemi.

W części „Dowiedz się więcej!” będziemy mówili o rozwoju rolnictwa w przeszłości i o tym, jak będzie się ono zmieniało w przyszłości pod wpływem nowych warunków klimatycznych. Będziemy mówili o stosowaniu modeli komputerowych do prognozowania przyszłych zmian i o tym, co można zrobić, aby uniknąć niepożądanych skutków globalnego ocieplenia.

Projekt archeologiczny Wieża książęca w Siedlęcinie

Badania archeologiczne przy wieży książęcej w Siedlęcinie prowadzone są przez Instytut Archeologii UJ od 2008 roku. Wieża jest jednym z najciekawszych obiektów architektury świeckiej na terenie Polski oraz w tej części Europy. Badania potwierdziły związek tej budowli z osobą księcia Henryka I Jaworskiego z dynastii Piastów.

Kierownik projektu: Dr Przemysław Nocuń
Zdjęcia, opracowanie graficzne, realizacja, montaż, animacja: Wojciech Pudło
Dźwięk: Szymon Walkowski, Wojciech Pudło
Tłumaczenia z języka francuskiego: Barbara Grimaux
Tłumaczenia na język angielski: Katarzyna Ogrodnik-Fujcik
Współpraca produkcyjna: Katarzyna Ogrodnik-Fujcik, Szymon Walkowski
Udostępniono: 2016
Język: polski, angielski

Projekt archeologiczny Sand Canyon Castle Rock

Od 2011 roku w kilku kanionach w pd-zach części Kolorado prowadzony jest przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego projekt archeologiczny Sand Canyon-Castle Rock.

Badania skupiają się na analizie modelu osadniczego, zmian społeczno-kulturowych Indian Pueblo oraz dokumentacji sztuki naskalnej, malowideł i rytów, które często pokrywają skalne ściany kanionów. Jest to pierwszy samodzielny polski projekt archeologiczny w Stanach Zjednoczonych.

Kierownik projektu: dr Radosław Palonka
Wkład merytoryczny: dr Radosław Palonka, Anna Słupianek
Zdjęcia (wideo): dr Radosław Palonka, Michał Kłosowski
Fotografie: Robert Słaboński, dr Radosław Palonka
Współpraca produkcyjna: Szymon Walkowski
Montaż: Wojciech Pudło
Udostępniony: 2016
Język: polski

Niniejszy cykl nie jest historią matematyki, ale ułożonym chronologicznie wyborem historycznych epizodów, ukazujących trud poznawania świata i rolę, jaką w tym trudzie odgrywała matematyka. Nie jest on jednak także podręcznikiem matematyki ani wykładem metod matematycznych. Do jego zrozumienia nie jest nawet potrzebna znajomość zaawansowanej matematyki (wystarczy szkoła średnia), bo to, co potrzebne – będzie objaśnione.

Potrzebna jest jednak ciekawość dróg poznawania świata. Cykl jest adresowany do tych, którzy chcą dowiedzieć się czegoś właśnie o tych drogach, o charakterze uzyskiwanej na nich wiedzy i o pytaniach, jakie się tu nasuwają. Ze względu na rolę, jaką matematyka odgrywała i odgrywa, będzie on skupiony na jej kluczowej w tym względzie roli i będzie opowiadał o niej rzeczy ciekawe, a nie zawsze uświadamiane.

Autor: Prof. dr hab. Roman Duda
Udostępniono: 2011
Język: Polski

Kurs „ICT dla każdego – Edytory tekstu” przeznaczony jest dla wszystkich, którzy chcą nauczyć się posługiwania edytorem (procesorem) tekstu Microsoft Office Word 2007 w stopniu, wystarczającym do samodzielnego tworzenia prostych dokumentów, zawierających dobrze sformatowany tekst, tabele i grafikę.

Stanowi znakomitą okazję okazję do nabycia nowych umiejętności dla osób, które do tej pory w nieznacznym stopniu posługiwały się edytorami tekstu lub wcale nie miały z nimi do czynienia.

Autorzy: dr Henryk Telega, Krystyna Połeć
Udostępniono: 2011
Język: Polski

Kurs „ICT dla każdego – Arkusze kalkulacyjne” jest przeznaczony dla wszystkich, którzy pragną nauczyć się posługiwania programami typu arkusz kalkulacyjny w stopniu wystarczającym do samodzielnego korzystania i projektowania prostych arkuszy. Kierowany jest do osób, które do tej pory nie miały styczności z arkuszami kalkulacyjnymi.

Autorzy: dr Henryk Telega, Krystyna Połeć
Udostępniono: 2011
Język: Polski

English courses

Our Climate: Air, Ice, Water, Rocks, Soil and Life.
How do they interact? How does man interfere? On these pages we hope to show what climate scientists have learnt in the the past and what they are investigating today.
May we understand what we are doing ...
Enter the Climate Encyclopaedia

Archaeological Project Ducal Tower in Siedlęcin

Archaeological excavations at the ducal tower in Siedlęcin have been carried out by the Insitute of Archaeology of the Jagiellonian University since 2008. The tower is one of the most interesting examples of profane architecture in Poland and this part of Europe. The research revealed a connection between the tower and Duke Henry I of Jawor, member of the Piast dynasty.

Project manager: Dr Przemysław Nocuń
Completion, editing, animation, graphics, pictures, coding, music: Wojciech Pudło
Sound: Szymon Walkowski, Wojciech Pudło
French to Polish translation: Barbara Grimaux
Polish to English translation: Katarzyna Ogrodnik-Fujcik
Production cooperation: Katarzyna Ogrodnik-Fujcik, Szymon Walkowski
Available: 2016
Language: Polish, English

Cities became an important part of our environment in the 19th Century and they expanded rapidly in size in the 20thCentury. Many natural factors control the climate in urban areas, for example, the latitude, whether the city is in a mountain region or on a flat plain, whether it's close to the sea and what the surrounding land is used for. The presence of a large number of buildings in a relatively small urban area also changes the local climate.

The presence of buildings changes the air temperature and wind speed and direction in the city. Human activity, particularly industry and transport, also affects urban climate through emission of large amounts of air pollutants. Air pollution has a negative impact on the natural environment, on the economy and on our health. Air pollution problems include acid rain and smog episodes. There are many regions of the world which suffer from air pollution problems, for example the so-called "Black Triangle" which is located between Poland, Germany and The Czech Republic.

Authors: Pawel Jezioro, Anita Bokwa - Jagiellonian University - Cracow / Poland
Supporter: Liliana Skublicka, Grzegorz Wawrejko
1. Scientific reviewer: Prof. Barbara Obrebska-Starkel - Jagiellonian University - Cracow / Poland - 2003-06-20
2. Scientific reviewer: Dr. Marek Nowosad - Maria Curie-Sklodowska University - Lublin / Poland - 2003-06-16
3. Scientific reviewer: Prof. Howard Bridgman - University of Newcastle - Newcastle / Australia - 2003-10-01
educational reviewing: Michael Seesing - University of Duisburg - Duisburg / Germany - 2003-07-16
last update: 2004-05-15
Editing: Paulina Murzyn, Wojciech Pudło
Released: 2018
Language: English

The presence of buildings and roads affects the radiation, heat and water balance of an area. This means that the local climate in a city is different to that in the surrounding countryside. Urban bioclimatologists study how the urban climate affects living organisms, particularly humans.

Air pollution in urban areas affects human health. Energy production, industrial processes and vehicles emit many different air pollutants into the atmosphere. For example acid rain, caused by emissions of sulphur and nitrogen oxides, causes not only soil degradation and lake acidification, but also faster corrosion of metals and decay of buildings constructed of limestone and marble.

Authors: Pawel Jezioro, Anita Bokwa - Jagiellonian University - Cracow / Poland
Supporter: Grzegorz Wawrejko
1. Scientific reviewer: Prof. Barbara Obrebska-Starkel - Jagiellonian University - Cracow / Poland - 2003-06-20
2. Scientific reviewer: Dr. Marek Nowosad - Maria Curie-Sklodowska University - Lublin / Poland - 2003-06-16
last update: 2003-08-20
Editing: Paulina Murzyn, Wojciech Pudło
Released: 2018
Language: English

The Jewish Heritage of polish Galicia: An introductionary lecture.

This lecture is an introduction to a course that I run at the Centre for European Studies on the subject of the Jewish heritage of Polish Galicia (southern Poland). This territory had an extremely dense Jewish population before the Second World War, which was almost completely wiped out during the Holocaust.

However, there are many physical traces of that Jewish past that have survived---empty synagogue buildings, for example, or abandoned Jewish cemeteries, as well as Holocaust memorials dotted around the countryside. What this course is about is how to make sense of these ruins of the past. For example, how do local people cope after a genocide? What memories of the past do they try to preserve, and what gets forgotten? In particular, what is it that gets shown in local museums about the vanished Jewish culture of this region? What are their assumptions about the nature of the Jewish heritage, today often reconstructed also by tourist and other local agencies? The course is intended for interdisciplinary students---no prior knowledge of Jewish culture is required, nor anthropology, nor museum studies, although the course dips into all those fields.

Lecturer: Prof. Jonathan Webber
Video record & editing: Wojciech Pudło
Released: 2015
Language: English

What happens in the air surrounding us? A thin layer of air surrounds our planet which becomes less and less dense the further we go from the Earth's surface. This layer is known as the atmosphere (atmos is the Greek word for gas or vapour, sphaira means sphere).

The composition and properties of air not only make it possible for plants and animals to live on Earth, they also control our climate. If we look up into the sky on a clear day we see only blue sky. However, there are distinct layers in the atmosphere which have different properties. The lowest layer, where we live and where weather takes place, goes up to eight kilometers in altitude at the poles, and has as altitue of 15 kilometers in the tropics. This layer of the atmosphere is known as the troposphere. This word also has Greek roots, tropo means 'something changes'.

About this page:
author: Dr. Elmar Uherek - Max Planck Institute for Chemistry - Mainz / Germany
1. sci. reviewing: Dr. Katja Mannschreck - GAW Hohenpeissenberg - 2003-08-07
2. sci. reviewing: Dr. Gerd Folberth - Meteorological Service of Canada / Univ. of Victoria - 2003-08-10
educational reviewing: Michael Seesing - Uni Duisburg - 2003-07-02
Editing: Paulina Szewczyk, Wojciech Pudło

When we talk about chemical reactions most of us think about processes occurring in large industrial plants and in laboratories. However, thousands of chemical reactions also occur every second in the air we breathe. Most of these chemical reactions are oxidation processes or are started with the help of sunlight.

In this unit we will learn about the most important oxidising compounds in the atmosphere - ozone and the hydroxyl and nitrate radicals. We will look at the importance of sunlight and how energy is transported through the atmosphere. We will also explain in more detail how greenhouse gases affect our climate. Finally, we will discuss the special reactions of ozone in the troposphere and how human activity has altered the chemistry of the lower atmosphere.

About this page:
author: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry, Mainz
scientific reviewer: Dr. Mark Lawrence - MPI for Chemistry, Mainz - 2004-05-05
educational proofreading: Michael Seesing - Uni Duisburg - 2003-07-02
revised and last published: 2004-05-07
Editing: Paulina Szewczyk, Wojciech Pudło

The Identity of Central and Eastern Europe.

The aim of this lecture is to debate the roots and outcomes of a specific CEE identity. Recent developments, influenced by systemic transformation, democratisation and Europeanisation are discussed.

The process of change is perceived form two different angles – as an adaptation to institutional structures of the European Union, and a system of norms and values. Among the key questions addressed in this lecture are: Does CEE have a common identity? If so, are there any distinguishing features of this identity? Have collective identities in CEE been subject to change through overlapping processes of transformation, eastern enlargement and Europeanisation?

Lecturer: Prof. Zdzislaw Mach
Video record & editing: Wojciech Pudło
Released: 2015
Language: English

Common European Heritage in Central Europe.

In the context of increasing interest in a common European heritage this lecture proposes reflections on its conceptual roots and use at national and European levels.

Europeanization of national lieux de memoire is exemplified by the intergovernmental and Union "European Heritage Label" initiative. The case of the Gdańsk Shipyards is discussed in the context of European semiotization / Europeanization of this national lieu de memoire.

Lecturer: Krzysztof Kowalski, PhD
Video record & editing: Wojciech Pudło
Released: 2015
Language: English

This lecture is an overview of the change that has been taking place in Europe since 1945. The lecture points out the main direction of the change {stability, prosperity and democracy} and briefly explains its impact on the Old Continent. Because the change is thorough and sweeping, Europe becomes a new continent. Hence the title of the lecture: the Old-New Continent.

Lecturer: Waldemar Skrobacki, PhD
Video record & editing: Wojciech Pudło
Released: 2015
Language: English

Central Europe. Economies of Transition.

The lecture provides a general overview of two mayor economic processes that revolutionized the face of Central Europe during last 25 years.

The first is the process of political and economic transition from socialist centrally-planned economies that operated within the communist regime to market economy existing within the framework of democratic political system. This part of the lecture focuses on initial conditions, strategies and outcomes. Special attention is given to Poland and Hungary, which serve as prime examples of two very different strategies of transition. The second process is economic integration and the challenges related with the membership of Central European Countries in the EU. In this section Dr. Orzechowska-Wacławska shortly characterizes the milestones of the accession process, and concentrates on profit-cost analysis, trying to determine what where the ex ante and what were the ex post estimates of Central Europe’s EU Membership.

Lecturer: Joanna Orzechowska-Wacławska, PhD
Video record & editing: Wojciech Pudło
Released: 2015
Language: English

Migration Within the European Union. Towards a Win-Win Solution.

The presence of large numbers of migrants often leads to the identification of conflicting interests, leads to social tensions and can lead to open conflict.

Regardless of the scale of the phenomenon, to date no Community instrument has been created to help ease the very real existential problems. The absence of such programs is not in the interest of Europeans, hinders dialogue and, despite all of the obvious fruits stemming from the mobility of EU citizens, has led to a fall in support for the whole process of integration. It seems that it is high time for a shift in our understating of the borderland in contemporary European and to decide whether such a redefinition could improve programs supporting European integration. This lecture touches upon these issues and aims at pointing towards possible solutions.

Lecturer: Marcin Galent, PhD
Video record & editing: Wojciech Pudło
Released: 2015
Language: English

The European Union and Central and Eastern Europe.

The lecture outlines the political geography and history of relations between the European Union (EU) and Central and Eastern Europe

that is, the countries that were ruled by communists until 1989–91, entered in association with the EU in the 1990s, were promised accession into the EU in 1993, and became EU new member states in 2004, 2007, and 2013. The lecture discusses “Europe agreements” establishing association, the Copenhagen criteria of EU membership, and negotiations on EU accession.

Lecturer: Prof. Marek Kucia
Video record & editing: Wojciech Pudło
Released: 2015
Language: English

The weather forecast is one of the most popular programmes in radio and television. Sometimes we are not really happy about the information it gives, but we will always watch it again. We would at least like to know if whether we need to use sun cream or take an umbrella and in winter know whether the streets are likely to be slippery. In the 'Basics' section of this topic we explain how weather forms, what high and low pressure zones are, what weather fronts are, and what the difference between weather and climate is.

Outside of Europe, other phenomena play a more important role in determining the weather than highs, lows and fronts. We will have a look at the global drivers for local weather and explain why it is so different around the world. Before there were climate predictions and forecasters on TV, the topic of weather was no less popular than today. Weather rules have been passed down from one generation to the next. But is there any truth in it?

Author: Elmar Uherek
English language review: Sally Taylor, University of Leeds
last update: 2005-07-07
Editing: Paulina Szewczyk, Wojciech Pudło

The first sections of the 'more' part of the weather topic is dedicated to the issue of precipitation (rainfall or snowfall), which sometimes surprises us and causes major damage. Flash floods, river floods and storm tides, as well as thunderstorms, are all discussed in this section.

The second section explains, in more detail, the wind and weather systems, which have an impact over large areas of the world, such as El Niño or monsoons. The North Atlantic Oscillation is important for the European weather. In the third section, 'biometeorology', we have a look what health impacts the weather may have.

Author: Elmar Uherek
English language review: Sally Taylor, University of Leeds
last update: 2005-07-15
Editing: Paulina Szewczyk, Wojciech Pudło

The oceans play an extremely important role in controlling the climate of our Earth by transporting heat from the equator to the polar regions. If it wasn't for the oceans, most of the planet would be too cold for humans to live on. The sea is also an important source of food and of energy, both as non-renewable oil and gas and as renewable wind and wave power. The coastal area is particularly important for humans since over 60% of the Earth's population live within 100 km of the sea.

In this Basic Introduction to The Oceans, we will look at how oceans move heat around the globe and how the special properties of water help regulate to the climate of the Earth. We will look at the most important life form in the oceans, the phytoplankton, showing how they grow and what their sources of food are. We will also look at how these single celled marine plants affect climate by taking up carbon dioxide and by producing gases which enter the air and help to form clouds.

author: Dr. Lucinda Spokes - Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich - U.K.
educational reviewers: Francis Mudge - School of Education and Professional Development, University of East Anglia, Norwich - U.K. and Trevor Leggett - Chemistry Teacher, Norwich - U.K.
last updated: 2003-12-10
Editing: Damian Banaś, Wojciech Pudło

In this Advanced section on The Oceans, we will look at predictions of how global warming will change sea level and ocean circulation and how this is likely to further affect the climate of the Earth. We will also look at the North Atlantic Oscillation, a natural weather pattern, which controls whether winters in Europe are warm and wet or sunny and dry. We will also discuss why large areas of the oceans have lots of nutrients but little phytoplankton growth, concentrating on the importance of iron as a micronutrient. Finally we will look at how gases from phytoplankton enter the atmosphere and introduce the concept of climate feedback loops.

author: Dr. Lucinda Spokes - Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich - U.K.
scientific reviewer: Prof. Grant Bigg - Department of Geography, University of Sheffield, Sheffield - U.K.
last updated: 2003-10-01
Editing: Damian Banaś, Wojciech Pudło

Providing sufficient food for the world's people is becoming more difficult as the population exceeds six billion and as land, water, and ecosystems resources are degraded through overuse. Changes in the global pattern of food supply and demand may have consequences throughout the world because of the interdependence of the world's food systems.

Climate is one of the main factors which controls what natural resources we have and is an important element of sustainable development. Agriculture and water resources are intrinsically linked with climate.

author: Marta Moneo and Dr. Ana Iglesias - Universidad Politécnica de Madrid, España
1. scientific reviewer: Alex de Sherbinin - CIESIN, Columbia University, USA
2. scientific reviewer: Lily Parshall - Goddard Institute for Space Studies, Columbia University, USA
educational reviewer: Emilio Sternfeld - Colegio Virgen de Mirasierra, España
last published: 2004-05-12
Editing: Paulina Murzyn, Wojciech Pudło

In the Introduction to the 'basic' section of the Food and Climate Topic we mentioned that regional changes in climate resulting from global warming are likely to affect food production, crop pests, diseases and food production costs. We also showed that the negative impacts of climate change are likely to fall disproportionately on the poor.

In this 'read more' section we will look at how agriculture has evolved over time and how it will change in the future. We will look at how computer models are being used to predict the future and what we can do to minimise the undesirable impacts of global warming. We will concentrate, in particular, on the Mediterranean region, an area which is very vulnerable to climate change.

Greenhouse gases emitted from cars, planes, factories and power plants are changing the Earth's climate, and contributing to global warming.

We still do not know exactly how sensitive the Earth's climate is to these human activities, but we know they make our planet warmer. In this text you can learn how our actions affect the climate of our planet, how the climate may change in the future and what consequences this could have for the lives of people, animals and plants. You can also learn what we can do to slow down or stop climate change.

Scientific material: Author: Camilla Schreiner - CICERO (Centre for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norway. Scientific reviewers: Andreas Tjernshaugen - CICERO, Norway - 2004-01-20 and Dr. Knut Alfsen - Statistics Norway, Norway - 2003-09-12. Educational reviewer: Nina Arnesen - Marienlyst School, Oslo, Norway - 2004-03-10. Last update: 2004-03-27.
Worksheets: Authors: Ellen K. Henriksen and Camilla Schreiner - University of Oslo, Norway.
Scientific reviewer: Andreas Tjernshaugen - CICERO, Norway - 2004-01-20. Educational reviewer: Nina
Arnesen - Marienlyst School, Oslo, Norway - 2004-03-10. Last update: 2004-03-27.
Editing: Damian Banaś, Wojciech Pudło

In the Basics-section you will find links to the Advanced-section. Follow those links if you want to explore an issue in more depth (rather than reading this Advanced-section from beginning to end).

This subject is an introduction to the field of computer-mediated communication (CMC) for students without a substantial background in this area.

It provides an up-to-date survey of important topics and emerging theoretical issues that surround the use of computers as a means of interpersonal and group communication.

Author: Dr hab. Robert Dębski
Released: 2012
Language: English

An Introduction to Central and Eastern Europe.

Welcome to the Jagiellonian University’s online course focused on Central and Eastern Europe.

Below you will find 10 lectures given by a range of our top academic instructors, dedicated to diverse topics which are organized into three thematic categories:
1) CEE in Context: Identity, History, CEE in the World,
2) CEE: Politics and Economy,
3) CEE: Culture, Heritage and Society.

Each video lecture is from 35-50 minutes in length, and is meant to introduce listeners to specific topics in the CEE subject area. The lectures are supported by short outlines and bibliography for further reading. We wish you a fruitful journey through these diverse and interesting topics!

Lecturers: Prof. Zdzislaw Mach, Prof. Marek Kucia, Prof. Paul Vincent, Prof. Jonathan Webber, Waldemar Skrobacki, PhD, Joanna Orzechowska-Wacławska, PhD., Marcin Galent, PhD., Katarzyna Zielińska, PhD., Krzysztof Kowalski, PhD.
Released: 2015
Language: English

Español

Nuestro clima: Aire, Hielo, Agua, Rocas, Suelo y Vida.
¿Cómo se relacionan? ¿Cómo intrviene el hombre en estas relaciones? En estas páginas esperamos poder mostrarte lo que los científicos que estudian el clima han descubierto en las últimas décadas y los descubrimientos e investigaciones más actuales (de una forma que sea internacional, actual y comprensible para todo el mundo).
Entendamos lo que estamos haciendo...
Entra en la Enciclopedia del Clima

Una fina capa de aire rodea nuestro planeta. A medida que nos alejamos de la superficie de la Tierra esta capa se va haciendo más y más delgada. Esta capa de aire que rodea la Tierra se llama atmósfera (palabra de raíz griega: atmos = gas, vapor; sphaira = esfera).

La composición del aire que respiramos y sus propiedades no sólo son esenciales para la vida de plantas, animales y humanos, sino que también definen el clima de la Tierra.
Si miramos hacia arriba en un día despejado sólo vemos un cielo azul. Sin embargo, midiendo la temperatura podemos ver cómo va cambiando a medida que subimos desde el suelo hasta unos 100 km de altitud. Por eso, aunque no las veamos, sabemos que existen varias capas distintas en la atmósfera. La capa más baja es en la que vivimos y donde observamos cada día el tiempo. Esta capa llega a tener 8 km de espesor en los polos y hasta 15 en las regiones tropicales cercanas al ecuador, y se llama troposfera. Esta palabra tiene también raíces griegas; “tropo” significa que algo cambia.

autor: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
última modificación: 2004-06-12
Redacción: Filip Bodziarczyk, Wojciech Pudło

2018

Cuando hablamos de reacciones químicas, muchos de nosotros nos imaginamos grandes plantas industriales y procesos que se llevan a cabo en laboratorios. Sin embargo, en el aire que respiramos ocurren miles de reacciones químicas cada segundo en cada litro. La mayoría de esas reacciones son procesos de oxidación o reacciones que se inician con la luz del sol.

En esta unidad conoceremos los compuestos oxidantes más importantes, como el ozono, el OH y los radicales nitrato, y las reacciones químicas en las que están implicados. Aprenderemos la importancia que tiene la luz, el tipo de energía que se transporta a través del aire y hacia donde va esa energía. Se explicarán con más detalle los gases de efecto invernadero. Por último estudiaremos las reacciones especiales del ozono en la troposfera y el modo en que los humanos influyen en la química de la baja atmósfera.

Autor: Dr. Elmar Uherek - MPI for chemistry, Mainz
supervisor científico: Dr. Mark Lawrence - MPI for chemistry, Mainz - 05-05-2004
última publicación: 07-05-2004
Redacción: Filip Bodziarczyk, Wojciech Pudło

2018

autor: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry, Mainz
supervisor científico: Dr. John Crowley - MPI for Chemistry, Mainz 06-05-2004
supervisor pedagógico: Hendrik Förster & students, Nordpfalz Gymnasium Kirchheim-Bolanden - Marzo 2004

Redacción: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło

autor: Dr. Elmar Uherek - MPI for chemistry, Mainz
última publicación: 07-05-2004
Redacción: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło

El tiempo es el estado instantáneo de la atmósfera, o la secuencia de estados de la atmósfera que se va produciendo a medida que pasa el tiempo. Como ya sabemos, el comportamiento de la atmósfera en un lugar determinado puede describirse con las cantidades que caracterizan el estado físico del aire, como la temperatura, la presión, el contenido en agua, los movimientos, etc.

Sobre esta página:
autor: Sándor Szalai - Hungarian Meteorological Service
supervisor científico: Dr. Ildikó Dobi Wantuch / Dr. Elena Kalmár - Servicio Meteorológico Húngaro, Budapest
última modificación: 19-05-2004
Redacción: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło

2018

Las inundaciones son de los desastres naturales más frecuentes y más costosos en términos de impacto sobre la población humana y pérdidas económicas. Hasta el 90 por ciento de los daños relacionados con todos los desastres naturales (excluyendo las sequías) está originado por las inundaciones y flujos de lodos asociados a las mismas.

Recopilado por Sándor Szalai - Servicio Meteorológico Húngaro
Supervisor científico: Dr. Ildikó Dobi Wantuch / Dr. Elena Kalmár - Servicio Meteorológico Húngaro, Budapest
Última modificación: 23-02-2004
Redacción: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło

2018

Desde el siglo XIX, las ciudades han ido creciendo de forma intensiva, especialmente durante el siglo XX. La elevada concentración de edificios en zonas urbanas relativamente pequeñas modifica algunos elementos climáticos, como por ejemplo, la temperatura del aire o la velocidad y dirección del viento. Sin embargo, existen numerosos factores naturales que controlan el clima urbano, como la latitud, el relieve, la utilización de la tierra y la presencia de masas de agua.

La actividad humana también supone un impacto sobre el clima urbano, principalmente la industira y el transporte. Ambos se concentran en áreas urbanas y emiten grandes cantidades de contaminación atmosférica. La contaminación atmosférica provoca un impacto negativo sobre el medio ambiente, la economía y la salud del hombre. Los efectos incluyen, por ejemplo, niebla y lluvias ácidas. Existen muchas regiones en el mundo que se encuentran en peligro debido a la contaminación atmosférica, como por ejemplo el llamado "Triángulo Negro" situado en la zona de Polonia, Alemania y República Checa.

Pawel Jezioro, Anita Bokwa - Jagiellonian University - Cracow / Polonia
Colaborador: Liliana Skublicka, Grzegorz Wawrejko
1. Supervisor científico: Prof. Barbara Obrebska-Starkel - Jagiellonian University - Cracow / Polonia - 20-06-2003
2. Supervisor científico: Dr. Marek Nowosad - Maria Curie-Sklodowska University - Lublin / Polonia - 16-06-2003
3. Supervisor científico: Prof. Howard Bridgman - University of Newcastle - Newcastle / Australia - 01-10-2003
corrección pedagógica: Michael Seesing - University of Duisburg - Duisburg / Alemania - 16-07-2003
última actualización: 15-05-2004
Redacción: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło

2018

En las ciudades se modifica el clima local debido a la densidad y características de lo que se construye en ellas. Los materiales utilizados en la construcción de edificios, calles, etc. también juengan un papel importante. Todos estos factores cambian la radiación, el calor y los balances del agua en la ciudad. El bioclima urbano es el objeto de investigación de los bioclimatólogos, quienes estudian cómo afecta el clima urbano a los seres vivos, principalmente a los hombres.

La contaminación atmosférica en áreas urbanas es muy importante para la salud humana. La producción de energía, la industria y el transporte emiten distintos tipos de contaminación atmosférica. Por ejemplo, la lluvia ácida, causada por el azufre y los óxidos de nitrógeno liberados a la atmósfera, no sólo provocan la degradación del suelo y la acidificación de los lagos, sino que también crean pérdidas económicas debidas a la rápida corrosión de los metales y materiales usados para el exterior. Los edificios también se ven afectados, especialmente aquéllos que están construidos con caliza, mármol, etc. Se han llevado a cabo varios intentos para reducir la contaminación atmosférica. Se han instalado sistemas de control de contaminación atmosféria en las zonas más amenazadas. La cooperación internacional llevó a una serie de acuerdos y tratados que ayudan a mejorar la calidad del aire a gran escala.

Pawel Jezioro, Anita Bokwa - Jagiellonian University - Cracow / Polonia
Colaborador: Grzegorz Wawrejko
1. Supervisor científico: Prof. Barbara Obrebska-Starkel - Jagiellonian University - Cracow / Polonia - 20-06-2003
2. Supervisor científico: Dr. Marek Nowosad - Maria Curie-Sklodowska University - Lublin / Polonia - 16-06-2003
Redacción: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło

2018

Autor: Dr. Elmar Uherek - MPI for chemistry, Mainz
supervisor científico: Dr. Mark Lawrence - MPI for chemistry, Mainz - 05-05-2004
última publicación: 07-05-2004
Redacción: Kinga Kowalczyk, Wojciech Pudło

Autor: Dr. Elmar Uherek - MPI for chemistry, Mainz
supervisor científico: Dr. Mark Lawrence - MPI for chemistry, Mainz - 05-05-2004
última publicación: 07-05-2004
Redacción: Damian Banaś, Wojciech Pudło

Autor: Camilla Schreiner - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Noruega.
Supervisores científicos: Andreas Tjernshaugen - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Noruega - 2004-01-20 and Knut Alfsen - Statistics Norway - Noruega - 2003-09-12.
Revisión pedagógica: Nina Arnesen - Marienlyst school in Oslo - Noruega - 2004-03-10.
Redacción: Kinga Kowalczyk, Wojciech Pudło

2018

Deutsch

Unser Klima: Luft, Eis, Wasser, Gestein, Boden, Leben
Wie wirken sie zusammen? Wie stark greift der Mensch ein? Was die Wissenschaft in den letzten 30 Jahren verstanden hat und derzeit immer noch erforscht, soll auf diesen Seiten nach und nach dargestellt werden - aktuell, dem Stand der Forschung entsprechend, für jeden nachvollziehbar.
Damit wir verstehen, was wir tun ...
zur Klimaenzyklopädie

Was geschieht in der Luft um uns herum?
Eine dünne Schicht von Luft umgibt unseren Planeten. Sie wird weniger und weniger dicht, je weiter wir uns von der Erdoberfläche wegbewegen. Wir nennen diese Schicht Atmosphäre. Das Wort ist griechischen Ursprungs: atmos = Gas, Dunst; sphaira = Sphäre, Kugel.

author: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
Technical editing: Jakub Dańczura, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Troposphärische Prozesse
Sprechen wir über chemische Reaktionen, so werden die Gedanken der meisten von uns vermutlich zu Industrieanlagen und köchelnden Flüssigkeiten in Laboren schweifen. In der Luft jedoch, die wir atmen, finden tausende chemischer Reaktionen in jeder Sekunde und in jedem Liter statt. Viele von ihnen sind Oxidationsprozesse, die durch das Sonnenlicht ausgelöst werden.

author: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
Technical editing: Jakub Dańczura, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Oberhalb der Wolken wird die Luft sehr dünn und trocken. Zwar sind es noch einige hundert Kilometer atmosphärischen Raums, bis der Übergang zum Weltall erfolgt, aber über 80% der Luftmasse haben wir schon unter uns, wenn wir die Stratosphäre erreichen.

Wenige chemische Verbindungen erreichen diese Höhen und die Tropopause fängt die meisten von ihnen ab. Dennoch sind diese Schichten von einiger Bedeutung für das Leben auf der Erde, da sie die hochenergetischen Anteile des Sonnenlichtes zurückhalten, die großen Schaden anrichteten, würden sie die Erdoberfläche erreichen. Die Stratosphäre ist die unterste und am besten bekannte Schicht der oberen Atmosphäre.

author: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
scientific reviewer: Dr. John Crowley - MPI for Chemistry, Mainz 2004-05-06
educational reviewing: Hendrik Förster & students, Nordpfalz Gymnasium Kirchheim-Bolanden - March 2004
Technical editing: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

author: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
Technical editing: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

author: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
Technical editing: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

author: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
Technical editing: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

author: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
Technical editing: Jakub Dańczura, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

author: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
Technical editing: Jakub Dańczura, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

author: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
Technical editing: Damian Banaś, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

author: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
Technical editing: Damian Banaś, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Die Ozeane spielen eine sehr wichtige Rolle in der Kontrolle des Klimasystems unserer Erde. Sie transportieren die Wärme vom Äquator zu den polaren Regionen. Gäbe es die Ozeane nicht, so wäre der größte Teil unseres Planeten zu kalt, um auf ihm zu leben. Das Meer ist auch eine wichtige Nahrungs- und Energiequelle. Energie nicht nur im Hinblick auf die nicht erneuerbaren Ölfelder, sondern auch als Wind- und Wellenkraft. Gerade die Küstenregionen sind von hoher Bedeutung für die Menschen. 60% der Weltbevölkerung lebt nicht weiter als 100 km vom Meer entfernt.

Im Grundlagenteil zu den Ozeanen (Basis) werden wir sehen, wie sich die Ozeane rund um den Erdball bewegen und wie die besonderen Eigenschaften des Wassers helfen, das Klimasystem zu regulieren. Wir werden mehr über Nahrungsquellen aus den Ozeanen und die Rolle von Phytoplankton erfahren und wie der Mensch die Produktion beeinflusst hat. Wir werden auch sehen, wie Phytoplankton das Klimasystem beeinflusst, indem es in der Photosynthese Kohlendioxid aufnimmt, gleichzeitig aber Gase abgibt, die in die Luft entlassen werden und zur Wolkenbildung beitragen.

author: Lucinda Spokes - Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich Übersetzung 2003 und letzte Überarbeitung 2007-09-09: Elmar Uherek - MPI für Chemie, Mainz
Technical editing: Katarzyna Krajewska, Wojciech Pudło

Im Level 'Mehr' des Themenfeldes Ozeane werden wir näher betrachten, wie die globale Erwärmung den Meeresspiegel und die Ozeanzirkulation verändert. Wir diskutieren, welche Auswirkungen auf das Weltklima diese Veränderungen haben könnten. Wir beschäftigen uns mit der Nordatlantischen Zirkulation, einem natürlichen Muster für Wetterlagen, das darüber bestimmt, ob die Winter in Europa warm und feucht oder kalt und trocken sind. Weite Teile der Ozeane haben ein reichhaltiges Nährstoffangebot und doch wächst kaum Phytoplankton. Wir diskutieren die Rolle von Eisen, als beschränkendem Nährstoff. Schließlich schauen wir, wie vom Phytoplankton erzeugte Gase in die Atmosphäre entweichen und dort Rückkopplungen im Klimasystem auslösen.

author: Lucinda Spokes - Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich - U.K.
1. sci. reviewer: Prof. Grant Bigg - Department of Geography, University of Sheffield, Sheffield - U.K.
Übersetzung 2004 und letzte Überarbeitung 2007-09-09: Elmar Uherek, MPI für Chemie, Mainz
Technical editing: Katarzyna Krajewska, Wojciech Pudło

author: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
Technical editing: Damian Banaś, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

author: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
Technical editing: Damian Banaś, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Treibhausgase, ausgestoßen von Autos, Flugzeugen, aus Fabriken und Kraftwerken ändern das Klima der Erde und tragen zur globalen Erwärmung bei.

Wir wissen noch nicht genau, wie empfindlich das Klima der Erde auf solche menschlichen Eingriffe reagiert, aber wir wissen, dass sie unseren Planeten wärmer machen. In den Texten dieses Themas werden wir erfahren, in welcher Weise das, was wir tun, das Klima unserer Erde beeinflusst, wie sich das Klima in Zukunft ändern wird und welche Konsequenzen dies für das Leben von Menschen, Tieren und Pflanzen haben wird. Wir werden auch sehen, was wir tun können, um den Klimawandel zu verzögern oder aufzuhalten.

Scientific material: Author: Camilla Schreiner - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norway.
Scientific reviewers: Andreas Tjernshaugen - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norway - 2004-01-20 and Knut Alfsen - Statistics Norway - Norway - 2003-09-12.
Educational reviewer: Nina Arnesen - #lower secondary school in Oslo - Norway - 2004-03-15.
Last update: 2004-03-20.
Worksheets: Authors: Ellen K. Henriksen and Camilla Schreiner - University of Oslo - Norway.
Scientific reviewer: Andreas Tjernshaugen - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norway - 2004-01-20
Educational reviewer: Nina Arnesen - #lower secondary school in Oslo - Norway - 2004-03-15.
Last update: 2004-03-20.
Technical editing: Katarzyna Krajewska, Wojciech Pudło

In den Basis Texten finden sich Links zu den Mehr Texten. Folgen Sie diesen Links, wenn Sie über ein Thema mehr erfahren möchten. (Anders als in den anderen Themen, empfiehlt sich der Wechsel zwischen Basis und Mehr hier eher, als die Mehr Kapitel am Stück zu lesen.)

Scientific material: Author: Camilla Schreiner - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norway.
Scientific reviewers: Andreas Tjernshaugen - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norway - 2004-01-20 and Knut Alfsen - Statistics Norway - Norway - 2003-09-12.
Educational reviewer: Nina Arnesen - Marienlyst school in Oslo - Norway - 2004-03-10.
Last update: 2004-03-27.

Worksheets: Authors: Ellen K. Henriksen and Camilla Schreiner - University of Oslo - Norway.
Scientific reviewer: Andreas Tjernshaugen - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norway - 2004-01-20 Educational reviewer: Educational reviewer: Nina Arnesen - Marienlyst school in Oslo - Norway - 2004-03-10.
Last update: 2004-03-27.
Technical editing: Katarzyna Krajewska, Wojciech Pudło

Français

Notre climat: L'air, la glace, l'eau, la roche, les sols, la vie
Comment interagissent-ils ? De quelle façon l'homme interfère avec ces éléments ? Vous trouverez sur ces pages ce qu'en ont compris les scientifiques depuis 30 ans et ce sur quoi se porte leur recherche maintenant : par thème et en plusieurs langues, la pointe du savoir compréhensible par tous!
Il est temps de comprendre ce que nous sommes en train de faire ...
Vous voulez tout savoir sur le climat,
Entrez dans l'encyclopédie!

Que sont l'air et l'atmosphère?
Notre planète est entourée d'une fine couche d'air. Plus on s'éloigne de la surface terrestre en altitude et moins cet air est dense. Cette couche d'air est appelée l'atmosphère, du grec ancien: atmos = gaz, vapeur; sphaira = sphère.

Contenu scientifique :
auteur: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
dernière version: 2004-03-29
Technical editing: Jakub Dańczura, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

La chimie dans la basse atmosphère
Lorsqu'on parle de réactions chimiques, on pense surtout aux grosses industries ou aux tubes à essai des laboratoires. Mais en fait, des milliers de réactions chimiques ont lieu dans l'air que nous respirons, chaque seconde. La plupart de ces réactions ont besoin du soleil pour se faire.

A propos de cette page:
auteur: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
relecteur scientifique: Dr. Mark Lawrence, MPI for Chemistry, Mainz
dernière version: 2004-05-05
Technical editing: Jakub Dańczura, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Contenu scientifique :
auteur: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
dernière version: 2004-03-29
Technical editing: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Contenu scientifique :
auteur: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
dernière version: 2004-03-29
Technical editing: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Contenu scientifique :
auteur: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
dernière version: 2004-03-29
Technical editing: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Contenu scientifique :
auteur: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
dernière version: 2004-03-29
Technical editing: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Contenu scientifique :
auteur: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
dernière version: 2004-03-29
Technical editing: Jakub Dańczura, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Contenu scientifique :
auteur: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
dernière version: 2004-03-29
Technical editing: Jakub Dańczura, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Contenu scientifique :
auteur: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
dernière version: 2004-03-29
Technical editing: Damian Banaś, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Contenu scientifique :
auteur: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
dernière version: 2004-03-29
Technical editing: Damian Banaś, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Les océans jouent un rôle extrêmement important sur le climat de notre terre, car ils transportent la chaleur de l'équateur vers les régions polaires. S'ils n'étaient pas là, la majeure partie de la planète serait trop froide pour que les humains puissent y vivre!

La mer est également une source importante de nourriture et d'énergie: on y trouve du pétrole et du gaz, qui ne sont pas renouvelables, mais les océans génèrent aussi du vent et des vagues qui peuvent être des sources d'énergies renouvelables.
Les zones côtières sont particulièrement importantes pour les humains, puisque plus de 60% de la population mondiale vit à moins de 100 kilomètres de la mer.

Autorzy:
auteur: Lucinda Spokes - Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich - U.K. dernière version: 2003-12-10

Editing: Katarzyna Krajewska, Wojciech Pudło

Dans cette partie Plus sur les Océans, nous allons nous intéresser aux conséquences possibles du réchauffement climatique sur le changement du niveau des mers et sur la circulation océanique, et comment ces changements sont suceptibles d'influer sur le climat. Nous parlerons aussi de l'oscillation nord-atlantique, qui est un processus naturel gâce auquel les hivers d'Europe sont chauds et humides ou froids, ensoleillés et secs. Nous verrons aussi pourquoi de grandes parties des océans ont beaucoup de nutriments mais un faible développement du plancton, en s'intéressant particulièrement au fer comme micronutriment. Enfin, nous verrons comment les gaz que le plancton végétal fabrique entrent dans l'atmosphère et participent à la régulation naturelle du climat.

Autorzy:
Autor: Lucinda Spokes - Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich - Wielka Brytania
1. relecteur scientifique: Prof. Grant Bigg - Department of Geography, University of Sheffield, Sheffield - U.K.
Editing: Katarzyna Krajewska, Wojciech Pudło

dernière version: 2003-10-01

Contenu scientifique :
auteur: Dr. Elmar Uherek - MPI for Chemistry Mainz
dernière version: 2004-03-29
Technical editing: Damian Banaś, Wojciech Pudło, Jagiellonian University, Kraków

Les gaz à effet de serre émis par les voitures, les avions, les usines et les centrales électriques changent le climat de la Terre et contribuent au réchauffement planétaire.

Nous ne savons pas exactement si le climat sera un peu ou beaucoup affecté par les activités humaines, mais ce que nous savons, c'est que la Terre se réchauffe. Dans cette thématique, vous allez apprendre comment nos activités changent le climat de la planète, comment le climat risque d'être dans le futur, et les conséquences que cela pourra avoir sur la vie des gens, des animaux et des plantes. Vous verrez aussi ce que nous pouvons faire, à notre échelle ou à celle de nos gouvernements, pour ralentir -voire stopper- ce réchauffement.

Contenu scientifique :
Auteur: Camilla Schreiner - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norvège.
Relecteurs scientifiques: Andreas Tjernshaugen - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norvège- 2004-01-20 et Knut Alfsen - Statistics Norway - Norvège- 2003-09-12.
Relecteur pédagogique: Nina Arnesen - Marienlyst school in Oslo - Norvège- 2004-03-10.
Dernière version: 2004-03-27.

Exercices : Auteurs: Ellen K. Henriksen and Camilla Schreiner - University of Oslo - Norvège.
Relecteur scientifique: Andreas Tjernshaugen - CICERO (Center for International Climate and Environmental Research - Oslo) - Norvège- 2004-01-20.
Relecteur pédagogique: Nina Arnesen - Marienlyst school in Oslo - Norvège- 2004-03-10.
Dernière version: 2004-03-27.
Editing: Katarzyna Krajewska, Wojciech Pudło

2018
Language: French

Magyar

Éghajlatunk: Levegõ, Jég, Víz, Sziklák, Talaj és Élet.
Kedves Látogató!
Üdvözlünk az ESPERE-ENC weblapján. Az Éghajlati Enciklopédiát 7 nyelven olvashatod - a magyar változatot a bal oldalon található linkre kattintva érheted el. Kellemes böngészést kívánunk!
Belépés a Éghajlat Enciklopédiába

Egy vékony légréteg öleli körül Földünket. Minél inkább eltávolodunk a Föld felszínétõl, a légkör egyre ritkábbá válik. Ezt a réteget nevezzük mi légkörnek, illetve idegen szó használatával atmoszférának.. Ez a szó görög eredetû: atmos = gáz, gõz; sphaira = gömb, kör, szféra.

A levegõ összetétele és tulajdonsága, amit belélegzünk, nemcsak a növényi, állati és emberi élethez alapvetõ fontosságú. Meghatározza a Föld éghajlatát is. ha felfelé nézünk egy derült napon az égre, nem látunk mást csak a kék eget. Azonban a hõmérsékletet mérve számos változást megfigyelhetünk, ha felszállunk a földtõl 100 km magasságig. Ennek következtében azt mondhatjuk, hogy több láthatatlan réteg van a légkörben. A legalsó réteg az, ahol az életünk zajlódik, és ahol a napi idõjárást megfigyeljük. Ez a réteg a pólusokon 8 km-ig, az Egyenlítõ környékén, a trópusokon 15 km-ig tart. Ez a troposzéra. Ez a szó is görög eredetû. A 'tropo' azt jelenti, hogy valami változik.

szerzõ: Elmar Uherek - Max Planck Institute for Chemistry - Mainz / Németország
1. tudományos lektor: Dr. Katja Mannschreck - GAW Hohenpeissenberg - 2003-08-07
2. tudományos lektor: Dr. Gerd Folberth - Meteorological Service of Canada / Univ. of Victoria - 2003-08-10
pedagógiai lektor: Michael Seesing - Uni Duisburg - 2003-07-02
utolsó módosítás: 2008-10-08
Editing: Filip Bodziarczyk, Wojciech Pudło

2018

Ha kémiai reakciókról beszélünk, legtöbbünknek nagy ipari létesítmények jutnak az eszébe és laboratóriumokban elzajlódó folyamatok. Azonban a levegõ minden literében, amit belélegzünk, ezernyi kémiai reakció zajlódik le minden másodpercben. Az folyamatok legtöbbje oxidáció, vagy a napfény hatására játszódik le.

Ebben a fejezetben a legfontosabb oxidációs anyagokról, mint az ózon, OH és nitrát gyökökrõl olvashatsz, és azokról a reakciókról, amelyek hozzájuk tartoznak. Olvashatsz a fény fontosságáról, milyen energiák mennek át a légkörön és hogy ezek az energiafajták hová jutnak el. Az üvegházgázokat részletesebben tárgyaljuk. Végezetül a troposzférában lezajlódó speciális ózonreakciókról is olvashatsz, és hogy az emberek hogyan befolyásolják az alsó légkör vegyi folyamatait.

Az oldalról:
szerzõ: Dr. Elmar Uherek - Max Planck Institute for Chemistry, Mainz
tudományos lektor: Dr. Mark Lawrence - Max Planck Institute for Chemistry, Mainz 2004-05-05
pedagógiai lektor: Michael Seesing - Uni Duisburg - 2003-07-02
utolsó módosítás: 2004-05-07
Editing: Filip Bodziarczyk, Wojciech Pudło

2018

Az idõjárás pillanatnyi állapota a légkörnek, vagy a légköri állapotok idõben egymás után való következésének sorozata. Jól tudjuk, hogy adott terület fölött a légkör viselkedését számos fizikai állapothatározóval le tudjuk írni úgy, mint: hõmérséklet, légnyomás, víztartalom, mozgás stb.

Errõl az oldalról:
szerkesztõ: Szalai Sándor - Országos Meteorológiai Szolgálat
tudományos lektor: Wantuchné Dr. Dobi Ildikó / Kalmár Györgyné - Országos Meteorológiai Szolgálat, Budapest
utolsó javítás: 2003-12-16
Editing: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło

Az áradások a természeti csapások között az egyik leggyakrabban elõfordulóak, az általuk okozott kár is a legnagyobbak közül való. A természeti csapások által okozott károk mintegy 90 %-a áradásokból származik (az aszálykároktól eltekintve).

szerkesztette:
Szalai Sándor – Országos Meteorológiai Szolgálat
tudományos lektor: Wantuchné Dr. Dobi Ildikó / Kalmár Györgyné - Országos Meteorológiai Szolgálat, Budapest
utolsó javítás: 2004-02-23
Editing: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło

A XIX. század óta a városok erõteljesen növekednek, különösen a XX. században. A viszonylag kis területen lévõ sok épület módosítja a különbözõ éghajlati elemeket, mint például: a levegõ hõmérséklete, vagy szélsebesség és szélirány. Azonban számos természeti tényezõ befolyásolja a város éghajlatát, mint a földrajzi szélesség, a domborzat, a földhasználat és a vízfelszín elõfordulása.

Az emberi tevékenységnek is van hatása a városi klímára, fõleg az iparnak és a közlekedésnek. Mindkettõ városi területekre összpontosul és mindkettõ nagy levegõszennyezõdéssel jár. A légszennyezésnek káros hatása van a természetes környezetre, gazdaságra és az emberi egészségre. A hatások közé soroljuk például: a szmogot és a savas esõket. Számos területe van a világnak, melyeket levegõszennyezés veszélyeztet, például az úgynevezett "Fekete Háromszög", mely Lengyelország, Németország és Csehország területén található.

szerzõk: Pawel Jezioro, Anita Bokwa - Jagellói Egyetem - Krakkó / Lengyelország
támogató: Liliana Skublicka, Grzegorz Wawrejko
1. tudományos lektor: Prof. Barbara Obrebska-Starkel - Jagellói Egyetem - Krakkó / Lengyelország - 2003-06-20
2. tudományos lektor: Dr. Marek Nowosad - Maria Curie-Sklodowska Egyetem - Lublin / Lengyelország - 2003-06-16
3. tudományos lektor: Prof. Howard Bridgman - Newcastlei Egyetem - Newcastle / Ausztrália - 2003-10-01
pedagógiai lektor: Michael Seesing - Duisburgi Egyetem - Duisburg / Németország - 2003-07-16
utolsó módosítás: 2004-05-15
Editing: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło

A város módosítja a helyi klímát, a beépítettség jellemzõinek és az épületek sûrûségének köszönhetõen. Az építkezéshez, utcákhoz stb. használt anyagok szintén fontos szerepet játszanak. Mindezek a tényezõk megváltoztatják a város sugárzási, hõ- és vízmérlegét. A városi bioklíma a bioklimatológusok kutatásának tárgya; akik azt tanulmányozzák, hogy a városklíma milyen hatással van az élõ szervezetekre, fõleg az emberekre.

A városi területeken a levegõszennyezettségnek nagy jelentõsége van az emberek egészségére. Az energiatermelés, ipar és a közlekedés különféle légszennyezõanyagokat termel. Például a savas esõk, melyet kén- és nitrogén-oxidok okoznak, nemcsak a talajpusztulást és a tavak savasodását okozzák, hanem gazdasági károkat is, mivel a szabadban használt fémek gyorsabb korrodálódnak. Az épületekre is hatással van, különösen azokra, melyek mészkõbõl, márványból stb. épültek. Számos kísérlet történt arra, hogy csökkentsük a levegõszennyezést. A veszélyeztetett régiókban levegõ szennyezettségi monitoring rendszereket állítottak fel. Nemzetközi együttmûködés számos egyezményhez, megállapodáshoz vezetett, amik segítenek a levegõminõséget globális skálán javítani.

Szerzõk: Pawel Jezioro, Anita Bokwa - Jagiellonian University - Krakkó / Lengyelország
Segítõ: Grzegorz Wawrejko.
Tudományos lektor: Prof. Barbara Obrebska-Starkel - Jagiellonian University - Krakkó / Lengyelország - 2003-06-202.
Tudományos lektor: Dr. Marek Nowosad - Maria Curie-Sklodowska University - Lublin / Lengyelország - 2003-06-16.
utolsó módosítás: 2003-08-20
Editing: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło

Norsk

Hva foregår i lufta som omgir oss?
Et tynt lag med luft omgir planeten vår. Det blir mindre og mindre tett jo lenger vi beveger oss fra jordas overflate. Dette laget kaller vi atmosfæren. Ordet atmosfære kommer fra gresk: atmos = gass eller damp; sphaira = sfære.

Om denne siden:
Forfatter: Elmar Uherek - Max Planck Institute for Chemistry Mainz
Sist oppdatert: 2004-06-12 Oversatt og bearbeidet av Nicolai Steineger og Erik Steineger
Technical editing: Jakub Dańczura, Wojciech Pudło

Flom er blant de vanligste og mest kostbare naturkatastrofene regnet i økonomiske tap og menneskelige lidelser. Så mye som 90% av skadene som knytter seg til alle naturkatastrofer (bortsett fra tørke) forårsakes av flom.

Forfatter: Sándor Szalai - Hungarian Meteorological Service
Vitenskapelig kvalitetssikring: Dr. Ildikó Dobi Wantuch / Dr. Elena Kalmár - Hungarian Meteorological Service, Budapest
Oversatt og bearbeidet av Nicolai Steineger og Erik Steineger
Sist oppdatert: 2004-02-23
redigering: Katarzyna Krajewska, Wojciech Pudło

Sur nedbør og tåke er skadelig for mennesker både direkte og indirekte. Å puste inn sur tåke kan skade luftveissystemet. Surt vann inneholder mer tungmetaller enn vanlig vann. Å drikke surt vann kan forårsake mange alvorlige sykdommer.

Forfattere: Anita Bokwa - Jagiellonian University, Cracow, Poland and Dr. Elmar Uherek - Max Planck Institute for Chemistry, Mainz, Germany
Vitenskapelig kvalitetssikring: Kimitaka Kawamura - Hokkaido University, Sapporo, Japan - 2004-08-12
Pedagogisk kvalitetssikring: Michael Seesing - University of Duisburg, Duisburg, Germany
Sist oppdatert: 2004-08-17
Oversatt og bearbeidet av Nicolai Steineger og Erik Steineger
redigering: Katarzyna Krajewska, Wojciech Pudło

Havet spiller en ekstremt viktig rolle i kontrollen av klimaet på jorda ved å transportere varme fra ekvator til polarområdene. Var det ikke for havet, ville mesteparten av planeten ha vært for kald til at menneskene kunne bo der. Sjøen er også en viktig kilde til mat og energi, både ikke-fornybare kilder, som olje og gass, og som fornybar vind- og bølgekraft. Kystområdene er spesielt viktige for menneskene, fordi over 60% av jordas befolkning bor innen 100 km. fra havet.

I denne innføringen i hvordan havet påvirker klimaet skal vi se på hvordan havet transporterer varme rundt på kloden, og hvordan vannets spesielle egenskaper bidrar til å regulere klimaet på jorda. Vi skal se på den viktigste formen for liv i havet, planteplankon, og vise hvordan de vokser og hva deres næringskilder er. Vi skal også se på hvordan disse encellede havplantene påvirker klimaet ved å ta opp karbondioksid og produsere gasser som går inn i lufta og er med på å danne skyer.

Om denne siden:
Forfatter: Lucinda Spokes - Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich - U.K.
Oversettelse: Nicolai Steineger og Erik Steineger
redigering: Filip Bodziarczyk, Wojciech Pudło

2018
Språk: Norsk

Hvor mye klimaet vårt påvirkes av CO2 , avhenger selvsagt av hvor mye CO2 det er i atmosfæren.

Rundt en tredel av den mengden CO2 som produseres når vi forbrenner fossilt brensel, blir tatt opp i havet. Ved å fjerne CO2 fra atmosfæren, bidrar denne prosessen til å begrense den globale oppvarmingen. I dette kapittelet skal vi se på hvordan CO2 overføres fra atmosfæren til havet. Vi skal også se på hvordan gasser som dannes i havet og er viktige for klimaet (som dimetylsulfid) blir tatt opp i lufta. I den andre teksten ser vi på Jim Lovelocks idé fra 1960-tallet om at jorda er et selvregulerende system som motvirker forandringer, slik at planeten egner seg for levende organismer. Lovelock kalte systemet for GAIA, etter den greske jordgudinnen.

Om denne siden:
Forfatter: Lucinda Spokes - Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich - U.K.
Vitenskapelig kvalitetssikring: Prof. Peter Liss - Environmental Sciences, University of East Anglia, Norwich - U.K. and Dr. Phil Nightingale - Plymouth Marine Laboratory, Plymouth - U.K.
Oversatt og bearbeidet av Nicolai Steineger og Erik Steineger
redigering: Filip Bodziarczyk, Wojciech Pudło

2018
Språk: Norsk

Å forsyne jordas befolkning med nok mat blir stadig vanskeligere. Det bor over 6 milliarder mennesker på jorda, og ressurstilgangen i vann og på land kan synke, blant annet på grunn av overbruk. Endringer i det globale mønster for tilbud og etterspørsel kan få konsekvenser for hele kloden, fordi verdens matsystemer er gjensidig avhengige av hverandre.

Hvis økingen av drivhusgasser i atmosfæren fortsetter som nå, vil det føre til at jordas overflate varmes opp. Klimaet vil bli påvirket i alle de forskjellige regionene. Hyppigheten av ekstreme værsituasjoner vil også øke.

Forfatter: Marta Moneo og Ana Iglesias- Universidad Politécnica de Madrid - España
Vitenskapelig kvalitetssikring: Alex de Sherbinin - CIESIN, Columbia University - USA og Lily Parshall - Goddard Institute for space studies, Columbia University - USA
Pedagogisk utprøving: Emilio Sternfeld - Colegio Virgen de Mirasierra - España
Sist oppdatert: 12/05/2004
redigering: Kamil Bodziony, Wojciech Pudło

2018
Språk: Norsk